MPSC राज्यसेवा पूर्व परीक्षा पेपर-२ CSAT मार्गदर्शन भाग 1

राज्यसेवा पूर्व परीक्षा पेपर-२ हा अभिव्यक्ती परीक्षणासाठीचा पेपर आहे. उमेदवारांची तर्क करण्याची, विश्लेषण करण्याची व निर्णय घेण्याची क्षमता तसेच त्यांचे आकलन या पेपरमधून तपासले जाते. ऐनवेळी समोर आलेल्या प्रश्नांना विचार करून प्रतिसाद द्यायचा असतो आणि उत्तीर्ण व्हायचे तर हा प्रतिसाद, उत्तर बरोबर असणे गरजेचे असते. फक्त पाठांतराच्या वा स्मरणशक्तीच्या आधारावर या पेपरमधील प्रश्नांची उत्तरे देणे शक्य नाही. पेपरचे व प्रश्नांचे हे स्वरूप लक्षात घेता २०० गुणांच्या या पेपरामध्ये प्रत्येकी २.५ गुणांसाठी ८० प्रश्न विचारण्यात येतात.रूढार्थाने पेपर एकपेक्षा जास्त अवघड, जास्त आव्हानात्मक समजला जाणारा पेपर दोन हा वास्तविक परीक्षा उत्तीर्ण होण्यामध्ये जास्त योगदान देतो. सन २०१३ पासूनच्या राज्यसेवा पूर्व परीक्षेतील कट ऑफ लाइनचे विश्लेषण केले असता उमेदवारांना प्रत्येकी २०० पकी पेपर एकमध्ये सर्वसाधारणपणे ६० ते ८५ तर पेपर दोनमध्ये ७० ते १२० पर्यंत गुण मिळाले आहेत. त्यामुळे सी सॅट हा विषय कोणतेही दडपण न घेता अभ्यासायचा आणि सोडवायचा विषय आहे हे नेहमी लक्षात ठेवावे.

मागील वर्षांच्या उत्तीर्ण आणि अनुत्तीर्ण उमेदवारांच्या गुणांचे आणि त्यांनी सोडविलेल्या प्रश्नांचे विश्लेषण केल्यावर पुढील बाबी लक्षात येतात.

*      जास्तीत जास्त पेपर कव्हर करण्याचे उद्दिष्ट ठेवून पेपर सोडविणाऱ्या विद्यार्थ्यांकडून क्षुल्लक चुका जास्त होतात. त्यामुळे जास्त प्रश्न सोडवूनही चुकलेल्या प्रश्नांचे प्रमाण अधिक होते आणि नकारात्मक गुणपद्धतीमुळे गुण खूप कमी होतात.

*      ठरावीक गुण मिळविण्याचे उद्दिष्ट ठेवून पेपर सोडविणाऱ्या उमेदवारांना तुलनेने कमी प्रश्न सोडवूनही चांगले गुण मिळाले आहेत.

*      ठरावीक गुणांचे उद्दिष्ट ठरविले की किती प्रश्न सोडवायचे याची मर्यादा आखून घेता येते. ताण कमी होतो नकारात्मक गुणांचं संकट आणणाऱ्या क्षुल्लक चुका टाळता येतात.

*      एकूण ८० पकी ५ निर्णयक्षमतेचे प्रश्न वजा केले तर ७५ पकी ६० ते ६५ प्रश्न सोडविणे हे उद्दिष्ट असायला हरकत नाही. मात्र अचूकपणे सोडविता येणाऱ्या प्रश्नांचे प्रमाण सरावाने वाढविणे आवश्यक आहे.

*      ज्या उमेदवारांनी आपल्या सरावाचे विश्लेषण करून आपली उत्तम तयारी झालेले घटक शोधले तसेच  आव्हानात्मक वाटणारे प्रश्नप्रकार शोधले इतकेच नव्हे तर त्याआधारे सराव केला त्यांना गुणांचे उद्दिष्ट ठेवून सोडविल्यावर सी सॅट पेपरमध्ये चांगले गुण मिळाले आहेत.

वरील विश्लेषणाच्या अनुषंगाने विभागवार तयारी व पेपर सोडविणे या दोन्हीसाठी योजना ठरवायला हवी.

या पेपरमध्ये जास्तीत जास्त मार्क मिळवायचे असतील तर सरावाशिवाय पर्याय नाही. हा सराव केवळ बरोबर उत्तरे शोधण्यापुरता मर्यादित असून चालणार नाही. वेळेचे नियोजन करून अचूक उत्तरे शोधण्याचे तंत्र आत्मसात करावे लागेल. यासाठी सर्वात सोपा आणि परिणामकारक पर्याय म्हणजे मागील वर्षांच्या प्रश्नपत्रिका. त्या वेळ लावून सोडवून पाहाव्यात. यातून कोणत्या घटकावर आपले प्रभुत्व आहे, कोणता घटक अजून तयारी केल्यास जमू शकतो, कोणता घटक खूपच अवघड वाटतो हे नीट समजून घेता येईल. तयारीची  दिशा ठरविण्यास याची मदत होईल. यामध्ये सर्वात जास्त भर द्यावा लागेल, थोडय़ा फार तयारीने आत्मविश्वास वाढू शकेल अशा घटकांवर आणि त्यानंतर आत्मविश्वास असलेल्या घटकांच्या सरावावर. पेपर दोनमध्ये ५६ पानी पेपर व ऐनवेळी आकलन व विश्लेषण करून सोडविण्याचे प्रश्न असे स्वरूप असते. त्यामुळे खूपच कठीण वाटणारे प्रश्न ऐनवेळच्या तयारीचा भाग होऊ शकत नाहीत, अशा घटकांसाठी थोडा जास्त वेळ लागतो. त्यांचा समावेश दीर्घकालीन व्यवस्थापनामध्ये करायला हवा.

सी सॅटमध्ये १०० ते १२० गुण मिळवायचे असतील तर.. वेगवेगळ्या कट ऑफचा विचार करता उत्तीर्ण होण्यासाठी निगेटिव्ह मार्किंगचे गुण वजा करता एकूण किमान ३५ ते ४० प्रश्नांचे गुण आवश्यक असतात. त्यासाठी साधारणपणे ४० ते ५० प्रश्न बरोबर येणे आवश्यक असते. या दृष्टीने शेवटचे पाच प्रश्न वगळता आणखी किमान ६० ते ६५ प्रश्न सोडविणे आवश्यक असते.

आयोगाचा साधारणपणे ५६ पानांचा पेपर १२० मिनिटांत वाचून सोडवायचा असतो. सलग सोडवत गेले तर ८०व्या प्रश्नापर्यंत पोहोचण्यासाठी दिलेला वेळ कधीच पुरणार नाही. यासाठी अवघड वाटणारे उतारे आणि प्रश्न बाजूला ठेवून गुण मिळवून देणारे प्रश्न आधी सोडविणे आवश्यक असते. पुरेसा सराव केलेला असेल तर उतारा किंवा प्रश्नाच्या सुरुवातीलाच तो वेळेत सोडविता येईल की नाही हे चटकन लक्षात येते. अवघड प्रश्न / उतारा बाजूला ठेवून गुण देणाऱ्या प्रश्नाकडे वळता येते. पेपर सोडवण्याचा जास्तीतजास्त सराव फायद्याचाच. पण  सोडविलेल्या  पेपरचे विश्लेषणही करून स्पर्धेत आपण कुठे आहोत आणि अजून किती आणि कोणती तयारी गरजेची आहे, याचाही आढावा गरजेचा आहे. 

सौजन्य :लोकसत्ता