MPSC Mains Topicwise Book List & Study Plan (राज्यसेवा मुख्य तयारी )

                      राज्यसेवा पूर्व परीक्षा चे स्वरुप

एमपीएससीच्या  पूर्वपरीक्षेचा अभ्यासक्रम म्हणजे युपीएससीच्या पूर्वपरीक्षेच्या  अभ्यासक्रमाची कॉपी, पेस्ट आवृत्ती आहे. त्यात भर फक्त महाराष्ट्र या शब्दाची आहे. अभ्यासक्रमात ज्या ज्या ठिकाणी देश वा भारत आहे तेथे राज्य व महाराष्ट्र हे शब्द अॅड केले आहेत. बाकी अभ्यासक्रम सेम टू सेम.

अभ्यासक्रम आणि त्याचं स्वरूप : 

पूर्वपरीक्षेसाठी प्रत्येकी २०० गुणांच्या दोन प्रश्नपत्रिका असतील. दोन तास वेळ असेल. या वस्तुनिष्ठ बहुपर्यायी प्रश्नपत्रिका मराठी व इंग्रजीत असतील. 

पेपर- १ (गुण २००- २ तास) 

१ .राज्य , राष्ट्रीय , आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील महत्त्वपूर्ण चालू घडामोडी. 

२ .भारताचा इतिहास (महाराष्ट्राच्या विशेष संदर्भासह) आणि भारतीय राष्ट्रीय चळवळ 

३. महाराष्ट्र , भारत आणि जगाचा भूगोल- भौतिक , सामाजिक आणि आर्थिक. 

४ .महाराष्ट्र व भारत - राज्यव्यवस्था आणि शासन- राज्यघटना , राजकीय व्यवस्था ,पंचायती राज , शहरी प्रशासन , शासकीय धोरणं , हक्कविषयक घडामोडी आदी 

५ .आर्थिक आणि सामाजिक विकास- शाश्वत विकास , गरिबी , समावेशन ,लोकसंख्याविषयक मुद्दे , सामाजिक धोरणं इ.
६ .पर्यावरणीय परिस्थिती , जैव विविधता ,हवामान बदल यामधील सर्वसामान्य मुद्दे , सामान्य विज्ञान 

जुन्या अभ्यासक्रमाशी तुलना 

पेपर -१ मध्ये जुन्या प्रीलियमच्या तुलनेत बरेच बदल आहेत. आर्ट‍्समधली इतिहास ,भूगोल व राज्य व्यवस्था यावर स्वतंत्र तीन विभाग केलेत. त्याचा अभ्यासही विस्तारलाय. भूगोलामध्ये महाराष्ट्राबरोबरीनेच भारत व जगाचाही अंतर्भाव आहे. महाराष्ट्रातील समाजसुधारक व त्यांची कार्ये हा विषयही गाळलाय. वाणिज्य आणि अर्थव्यवस्था घटकांमध्ये सामाजिक विकासाला जास्त महत्त्व दिलंय. कृषि घटक तर पार बादच केला आहे. विज्ञान व तंत्रज्ञानाऐवजी सामान्य विज्ञानाचा समावेश केलाय. या विषयातील तपशील दिलेला नाही. बुध्दिमापन विषयक प्रश्नांचा अंतर्भाव पेपर २ मध्ये केलाय. 

नवीन अभ्यासक्रमासाठी अभ्यास कसा कराल 

पेपर १ साठी 

1) वस्तुनिष्ठ माहिती - यामध्ये आकडेवारी , तारखा , कलमे , कायद्याच्या अंमलबजावणीचे वर्ष , व्यक्ती/ प्रदेशांची नावे इ.चा समावेश होईल. उदा. भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यावर मुंबई उच्च न्यायालयाचे प्रथम मुख्य न्यायमूर्ती कोण होत ? 

2) संकल्पनांवर आधारीत प्रश्न 

आपण वस्तूनिष्ठ माहिती पाठांतराने लक्षात ठेवू शकतो. मात्र संबंधित संकल्पना समजून घ्या. उदा. भारतीय राज्यघटनेने संसदीय लोकशाहीचा स्वीकार केला ही वस्तुनिष्ठ माहिती आहे. मात्र संसदीय लोकशाही म्हणजे काय ? हा संकल्पनेवर आधारीत प्रश्न आहे. 

3) विश्लेषणात्मक / प्रयोजनात्मक प्रश्न 

नुसताच नियम वा कायदा माहीती असणं महत्त्वाचं नाही तर त्याचं विश्लेषण करता आलं पाहिजे. उदा. महाराष्ट्र राज्याच्या मंत्रिमंडळामध्ये मंत्र्यांची कमाल संख्या किती असू शकते? यामध्ये ९१ व्या घटनादुरुस्तीनुसार मंत्रिमंडळातील मंत्र्यांची कमाल संख्या कनिष्ठ सभागृहाच्या एकूण संख्येच्या १५ % इतकीच असते. महाराष्ट्र विधानसभेची एकूण सदस्यसंख्या २८८ आहे. त्याच्या १५ टक्के म्हणजेच महाराष्ट्र राज्यामध्ये मंत्र्यांची कमाल संख्या ४३ असू शकते. 

4) आर्थिक व सामाजिक विकासाच्या अभ्यासासाठी शासकीय योजनांची पूर्ण माहिती घेणं आवश्यक. केंद्राचा व राज्याचा आर्थिक पाहणी अहवाल अभ्यासा. रोजचा पेपर वाचा. इतिहास , भूगोल , राज्य शास्त्र , विज्ञान यांच्या मूलभूत अभ्यासासाठी आठवी ते बारावीची पुस्तकं वाचा. 

पेपर- २ (गुण २००-२ तास) 

आकलन (कॉम्प्रिहेन्शन) 

इंटरपर्सनल स्किल्स (कम्युनिकेशन स्किलसह) 

तर्कशुद्ध युक्तिवाद आणि मीमांसा/ पृथ:करण क्षमता (लॉजिकल रिझनिंग आणि अॅनालिटिकल अॅबिलिटी) 

निर्णय क्षमता व प्रश्नांची उकल ( डिसिजन मेकींग आणि प्रॉब्लेम सॉल्व्हिंग) 

सामान्य बुद्धिमापन क्षमता (जनरल मेंटल एबिलिटी) 

बेसिक न्यूमरसी , डेटा इंटरप्रिटेशन (चार्ट , ग्राफ , टेबल्स) (दहावीचा स्तर असेल) 

इंग्लिश व मराठी भाषा आकलन क्षमता - कॉम्प्रिहेन्शन स्किल (दहावीस्तर) 

कॉम्प्रिहेन्शन : 

यात आकलन क्षमतेची परीक्षा घेतली जाते. उता‍ऱ्यावर प्रश्न , पॅराग्राफ उलटेसुलटे करुन त्याची संगती लावणं , वाक्यरचना ओळखणं , योग्य शब्दाची निवड करणं , समानार्थी-विरुद्धार्थी शब्द लिहीणं अशा अनेक गोष्टी त्यात येतात. 

लॉजिकल रिझनिंग आणि अॅनॅलॅटिकल अॅबिलिटी 

यामध्ये एखाद्या गोष्टीचा तर्कशुद्ध विचार करण्याची क्षमता जोखली जाते. दोन विधानांचा परस्परसंबंध , त्यावरचं अनुमान काढावं लागंत. 

डिसिजन मेकिंग आणि प्रॉब्लेम सॉल्व्हिंग : 

प्रशासकीय अधिकारी म्हणून काम करताना सतत विविध प्रश्नांना- समस्यांना सामोरं जावं लागतं. त्यावेळी समस्येचा सर्वांगीण विचार करून योग्य , अधिकाधिक जनतेला उपयोगी ठरेल , असा निर्णय घ्यावा लागतो. प्रीलियमचे काही प्रश्न हे या क्षमतेची चाचपणी करणारे असतील. 

जनरल मेंटल एबिलिटी : 

आत्तापर्यंत सामान्य अध्ययनाच्या पेपरमध्ये या घटकाचा समावेश असे. आता नवीन पेपर (पेपर दोन) मध्ये याचा समावेश आहे. यामध्ये काळ , काम , वेग , गुणोत्तर , कोडिंग ,डिकोडिंग , प्रोबॅबिलिटी , घड्याळ , कॅलेंडर , दिशा आदींवर आधारित प्रश्न असतात. 

बेसिक न्यूमरसी आणि डेटा इंटरप्रिटेशन : 

यात आकड्यांमधील संबंध ओळखून क्रम किंवा रिक्त स्थानं भरणं , लसावि/ मसाविवर आधारित प्रश्न , सरासरी , वयांचे गुणोत्तर नफा-तोटा , क्षेत्रफळ , आकारमान ,प्रोबॅबिलिटी आदींवर आधारित प्रश्नांचा समावेश होतो. तर डेटा इंटरप्रिटेशनमध्ये आकृती ,ग्राफ , टेबल्स याचं आकलन करणं अपेक्षित असतं. कॉम्प्रिहेन्शन तसंच न्यूमरसीचे प्रश्न हे दहावीस्तराचे असणार आहेत , असंही जाहीर केलं गेलंय. त्यामुळे त्याचा नियमित सराव हमखास यश देऊ शकेल. 

इंटरपर्सनल स्किल्स (कम्युनिकेशन स्किलसह) : 

सरकारी नोकरीत उच्चपदावर काम करत असताना अनेक व्यक्ती , संस्था , राजकारणी ,अधिकारी , कर्मचारी आदींशी नियमित संपर्क येत असतो. त्यावेळी तुमची इंटरपर्सनल स्किल्स आणि कम्युनिकेशन स्किल्स कामाला येतात. 

पेपर २ च्या अभ्यासासाठी युपीएससीच्या व एमपीएससी च्या जुन्या प्रश्नपत्रिका पाहणे उपयुक्त ठरेल.

राज्यसेवा पूर्व परीक्षा 2021 - पुस्तक सुची

Mpsc Rajyaseva Prelim Books List 2021

 पेपर 1 : सामान्य अध्ययन 

1) इतिहास-

A)राज्यशासनाची नवीन शालेय पाठ्यपुस्तके 5th to 12th           

B)प्राचीन  व मध्ययुगीन भारत - Lucent Gk

C)आधुनिक भारताचा इतिहास -ग्रोव्हर/कोळंबे(यापैकी कोणतेही एक) 

D)महाराष्ट्राचा इतिहास- गाठाळ/कठारे(कोणतेही एक)  पूर्वला  वाचन झाले  नाही  तरी काही फरक पडत नाही.मुख्य परीक्षेला मात्र खूप गरजेचे आहे .

Note: सर्वात कमी अभ्यास या विषयचा करा.खूप प्रश्न आपण वाचलेल्या पैकी नसतात.एकच पुस्तक वाचा चांगले आणि जेवढे आपल्याला येतील तेवढं प्रश्न इतरांना येतात.त्यामुळे जास्त वाचनाच्या फंदात नाका पडू.
प्रश्नाचे स्वरूप खूपच बदलले आहे.खूप प्रश्न या पुस्तकात सापडत नाहीत.त्यामुळे खूप पुस्तके वाचण्याच्या नादात  न पडता जे वाचणार ते चांगले करा.जे प्रश्न कुठेच मिळत नाही ते कोणालाच परीक्षेमध्ये येत नाहीत.जास्त पुस्तके वाचण्याचा मोह टाळा आणि कमीत कमी वेळ या विषयाला द्या.

2) भूगोल-

A)राज्यशासनाची  जूनी शालेय पाठ्यपुस्तके 4th ते 12th 

B) Lucent GK: जागतिक भूगोल व इतर संक्षिप्त माहिती यातून वाचून घ्यावी.

C)महाराष्ट्राचा भूगोल-सवदी/दीपस्तंभ/खतीब 

D)Atlas-student atlas oxford publication/सवदी/नवनीत प्रकाशन (यापैकी कोणतेही एक)यातील प्रश्नांचा खूप सराव करा.संकल्पना समजल्या शिवाय पुढे जाऊ नका.

3) अर्थशास्त्र–

A) शालेय पाठ्यपुस्तक 10th ,11th ,12th  

B) अर्थशास्त्र-रंजन कोळंबे 

C) महाराष्ट्राची आर्थिक पाहणी 2019-20

D) अर्थशास्त्र part 2-किरण देसले Part 2(सर्व योजना करून घ्याव्यात)

4) विज्ञान-

जुनी व नवीन शालेय पाठ्यपुस्तक 5th ते 10th (80% प्रश्न या पुस्तकातून येतात.परंतु आपण ते काळजीपूर्वक वाचत नाही.आपण फक्त पुस्तके वाचून  संपवण्यावर भर देतो.) 

NCERT- 8th,9th,10th (नाही वाचली तरी चालतात) 

सामान्य विज्ञान-ज्ञानदीप प्रकाशन/कोलते प्रकाशन/(कोणतेही एक ) तुम्हाला ज्यातून वाचायला सोपे वाटते ते पुस्तक घ्या.पाठांतर करावे लागते.प्रश्नाचे स्वरूप तसे आहे.

ज्यांना इंगजीमधून शक्य आहे त्यांनी Lucent General Science केले तरी उत्तम आहे 

5) राज्यव्यवस्था आणि पंचायतराज

A) शालेय पाठ्यपुस्तक  11th, 12th

B)  Indian Polity-Laxmikant(वाचायला हवे.मुख्य परीक्षेत खूप प्रश्न यातून आले होते..मराठी मध्ये   पण उपलब्ध आहे. )

C)भारतीय राज्यव्यवस्था-रंजन कोळंबे/तुकाराम जाधव(यापैकी कोणतेही एक)

D)पंचायती राज- प्रशांत कदम

6) पर्यावरण-

A) शालेय पाठ्यपुस्तक 11th, 12th

B) पर्यावरण -तुषार घोरपडे,युनिक प्रकाशन

C) Shankar IAS नोट्स(इंग्लिश मध्ये आहे,जमले तर वाचासोबत पर्यावरण विषयक चालू घडामोडी करा.त्यावर खूप प्रश्न पडतात.

7) चालू  घडामोडी

A) सकाळ वृत्तपत्र  आणि MPSC Express टेलिग्राम चॅनेल वरील चालू घडामोडी संबंधित पोस्ट

B) मासिक :- लोकराज्य /परिक्रमा/

C) सकाळ पेपर वार्षिकी (For Revision )

महाराष्ट्र शालेय शिक्षण मंडळाचे सर्व जुनी व नवीन  शालेय पुस्तके 

PDF स्वरूपात खालील लिंक वर जाऊन मिळवा

Click Here to Go Download Section

इयत्ता ११ वी  चे  नवीन इतिहासाचे पुस्तक 


 पेपर 2: CSAT

A)उतारे: सर्वप्रथम आयोगाच्या मागील पेपर मधील उतारे सोडवावेत . नंतर बाजारात उपलब्ध 
कोणताही चांगला  CSAT सराव संच घेऊन त्त्यात passage कसे सोडवायचे त्याच्या tricks पहा.
यातून दररोज 4 passage सोडवायचे.आपण कोठे चुकतो त्या लिहून काढायच्या आणि त्या दुरुस्त करायच्या.मागील प्रश्नपत्रिकेत कसे प्रश्न विचारलेत त्याचे analysis करा.यातील बुद्धिमत्ता आणि अंकगणित चे मागील प्रश्न पहा.  याचा व्यवस्थित सराव केल्यास confidence आल्यावर इतर काही करण्याची गरज नाही. 

B)अंकगणित  : इंग्रजीमधील R S Agrrawal केले तर अतिउत्तम

किंवा मराठी मधील अभिनव प्रकाशन

C) बुद्धिमत्ता : इंग्रजीमधील R S Aggrawal Verbal Non verbal 

किंवा मराठीमध्ये अभिनव प्रकाशन

टिप ; बाजारात उपलब्ध विविध क्लासेसच्या कमीत कमी 30 सराव पेपर सोडवावेत .

 राज्यसेवा मुख्य परीक्षेच्या पुस्तक सूची साठी येथे जा 

MPSC Mains Topicwise Book List & Study Plan (राज्यसेवा मुख्य तयारी )

मित्रांनो  , लक्षात घ्या हि पुस्तकांची परीक्षा नाही. जास्तीत जास्त पुस्तके वाचत बसण्यापेक्षा फक्त एकाच पुस्तकाला सतत Revision करणे हाच खरा यशाचा मंत्र आहे

-   धीरज चव्हाण      

  STI 2018,Open Category मध्ये 1 ला क्रमांक ,       

 ASO 2018 , 29 वा क्रमांक,    

   PSI 2014,2016,2017,2018 Ground